Trong bối cảnh dịch bệnh thủy sản ngày càng phức tạp, việc tìm kiếm các giải pháp an toàn và bền vững là ưu tiên hàng đầu của người nuôi tôm. Trong đó, Beta-glucan – một hợp chất sinh học chiết xuất từ tự nhiên – đã khẳng định vai trò quan trọng nhờ khả năng tăng cường sức khỏe và năng suất cho tôm. Được nghiên cứu rộng rãi trong suốt thập kỷ qua, Beta-glucan không chỉ giúp tôm chống chọi tốt hơn với mầm bệnh mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho các mô hình nuôi trồng hiện đại.

Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Và Hệ Lụy

Việc lạm dụng kháng sinh trong nuôi tôm đang gây ra nhiều lo ngại. Các nghiên cứu gần đây (Phạm et al., 2018; Li et al., 2021) chỉ ra rằng kháng sinh tích tụ trong môi trường nước không chỉ thúc đẩy sự xuất hiện của vi khuẩn kháng thuốc mà còn phá vỡ cân bằng hệ sinh thái. Đáng chú ý, việc sử dụng kháng sinh để phòng bệnh còn vô tình tiêu diệt lợi khuẩn đường ruột, làm suy yếu hệ miễn dịch của tôm (Chen et al., 2023). Điều này khiến tôm trở nên phụ thuộc vào kháng sinh và dễ tổn thương hơn trước các đợt dịch mới. Dù vậy, việc loại bỏ hoàn toàn kháng sinh lại không khả thi vì người nuôi sẽ phải đối mặt với rủi ro tôm chết hàng loạt, dẫn đến thiệt hại kinh tế nghiêm trọng. Thách thức này đòi hỏi một giải pháp cân bằng – vừa hạn chế kháng sinh, vừa duy trì sức khỏe đàn tôm.

Trong bối cảnh đó, Beta-glucan – một chất kích thích miễn dịch tự nhiên – đã nổi lên như giải pháp ưu việt. Khác với kháng sinh, Beta-glucan không tiêu diệt vi khuẩn mà “huấn luyện” hệ miễn dịch của tôm chủ động phòng bệnh. Bằng cách kích hoạt các tế bào và con đường miễn dịch, Beta-glucan giúp tôm nhận diện mầm bệnh sớm, giảm độ nặng và thời gian nhiễm trùng. Điều này không chỉ hạn chế rủi ro kháng thuốc mà còn duy trì sức khỏe đàn tôm một cách bền vững.

Beta-Glucan

Thành phần vách tế bào nấm men – Machuca và cộng sự (2022)

Beta-glucan là một polysaccharide (đường đa phân tử) có nguồn gốc từ thành tế bào của nấm men, nấm sợi, yến mạch hoặc tảo. Beta-glucan trong ngành nuôi trồng thủy sản chủ yếu được chiết xuất từ vách tế bào nấm men (YCW), một nguồn giàu Beta-glucan và Mannan Oligosaccharides (MOS). Tuy nhiên, hiệu quả sinh học của vách tế bào nấm men không đồng nhất mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chủng nấm men, quy trình sản xuất (sản phẩm chính hay phụ), phương pháp chiết xuất và tinh chế. Những biến số này quyết định cấu trúc phân tử, độ tinh khiết, và khả năng kích hoạt miễn dịch của Beta-glucan. Sản phẩm từ quy trình thủy phân tối ưu sẽ giữ nguyên cấu trúc beta-1,3/1,6 – yếu tố then chốt để kích thích hệ miễn dịch bẩm sinh của tôm. Ngược lại, phương pháp chiết xuất thô hoặc nguồn men kém chất lượng có thể làm giảm đáng kể hoạt tính sinh học, dẫn đến sự đa dạng lớn về chất lượng sản phẩm trên thị trường.

Khả năng tạo miễn dịch của beta-glucan từ các nguồn khác nhau

Beta-glucan “hack” vào hệ thống phòng vệ của tôm

Cơ chế hoạt động của Beta-glucan dựa trên việc “hack” hệ thống phòng thủ tự nhiên của tôm. Khi được bổ sung vào thức ăn, Beta-glucan – với cấu trúc tương tự các mẫu phân tử gây bệnh (PAMPs) – không bị tiêu hóa nhờ khả năng kháng enzyme. Khi đến ruột, chúng hoạt động như tín hiệu nguy hiểm giả lập, kích hoạt các thụ thể nhận biết mầm bệnh (PRRs) – các protein giống như các cảm biến, liên tục giám sát môi trường xung quanh tôm để nhận biết sự hiện diện của vi khuẩn. Từ đó PAMPs kích hoạt một chuỗi các tín hiệu miễn dịch dẫn đến việc kích thích các tế bào miễn dịch và phát ra các yếu tố miễn dịch từ các phản ứng nội mô và nội bào như:

1. Tăng sản xuất enzyme phenoloxidase: Phá hủy thành tế bào mầm bệnh.
2. Kích thích các tế bào hemocytes: các tế bào chịu trách nhiệm tạo miễn dịch dịch thể ở tôm.
3. Kích hoạt phản ứng viêm có kiểm soát: Giúp tôm chống nhiễm trùng mà không gây tổn thương mô.

Beta-glucan “giả dạng” thành các mẫu phân tử gây bệnh (PAMPs) để kích hoạt các ”cảm biến” mầm bệnh (PRRs)

Beta-glucan từ nấm men nổi bật nhờ cấu trúc phân tử độc đáo với liên kết beta-1,3 chính và chuỗi nhánh beta-1,6. Cấu hình này tăng cường khả năng gắn kết với PRRs, tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và toàn diện. Kết quả là hệ thống miễn dịch của tôm được “huấn luyện” để nhận diện mầm bệnh sớm hơn, giảm độ nặng và thời gian nhiễm trùng khi dịch bùng phát.

Ứng dụng Beta-glucan không chỉ dừng lại ở việc thay thế kháng sinh. Khi kết hợp với MOS từ vách tế bào nấm men, hợp chất này còn thúc đẩy sự phát triển của lợi khuẩn đường ruột, tối ưu hóa quá trình tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. Điều này giúp tôm tăng trưởng đồng đều, rút ngắn thời gian nuôi và giảm lượng chất thải hữu cơ – yếu tố then chốt để ổn định chất lượng nước ao.

Safwall – Safmannan bộ đôi Beta-glucan – MOS với chất lượng và hàm lượng cao

Trong bối cảnh ngành nuôi tôm đối mặt với muôn vàn thách thức – từ dịch bệnh khó lường đến áp lực giảm phụ thuộc vào kháng sinh – Beta-glucan đã chứng minh vai trò không thể thay thế. Không chỉ là “lá chắn” bảo vệ tôm trước mầm bệnh, Beta-glucan còn là cầu nối giữa năng suất cao và trách nhiệm với môi trường. Với cơ chế kích hoạt miễn dịch thông minh, nguồn gốc tự nhiên và khả năng tối ưu hóa quy trình nuôi trồng, Beta-glucan đang mở ra kỷ nguyên mới – nơi người nuôi tôm chủ động kiểm soát rủi ro, đồng thời đáp ứng xu hướng tiêu dùng toàn cầu về sản phẩm sạch và an toàn.

—

Để tìm hiểu thêm về sản phẩm Beta-glucan chất lượng cao, đến từ những nhà cung cấp hàng đầu thế giới như Phileo by Lesaffre hay Angel Yeast, hãy liên hệ ngay với chúng tôi.

Khoa Học Xanh – Cùng chung tay xây dựng ngành nuôi tôm khỏe mạnh và thân thiện với môi trường!